Истилоҳи «ҷаҳонбинӣ» дар марҳилаи таърихии Замони Нави Аврупои ғарбӣ пайдо шуда, ба фалсафа аз нимаи дуюми асри XIX ворид гашта, мавриди истифодаи васеъ қарор гирифт.
Бунёдгузори фалсафаи қадими Чин Кун-фу-сзи (дар забони аврупоӣ Конфутсий) соли 551 пеш аз милод дар иёлоти Шан-Тунғ дар оилаи ашрофи маҳаллӣ таввалуд ёфтааст.
Ҳикмати хусравонӣ – ҷаҳоншиносии қавмҳои ориёиро гӯянд, ки аз оини Маздоясно то замони зуҳури зардуштиро дар бар мегирад.
Хиндустон дар таърихи башарият бо тамаддуни бою кӯҳан ва макотиби гуногуни фалсафии худ маъруфият ёфтааст.
Фарҳанг асоси зиндагӣ ва бунёди ҳастии инсон аст.
Дин — як шакли ниҳоят густурда ва қадимаи ҷаҳонбинӣ ва рафтори инсон аст.
Фалсафа таърихи қадим дошта, дар ибтидо тамоми донишҳои инсониро фаро мегирифт. Баробари пешравии тамаддуни инсонӣ аз дохили он дигар илмҳо тадриҷан ҷудо гаштаанд.
Мафҳумҳои «фарҳанг» ва «тамаддун» бо ҳамдигар зич алоқаманд мебошанд, бинобар ин онҳоро аз ҳамдигар фарқ накарда, баъзан як чиз меҳисобанд.
Инсон шакли махсуси вуҷудият, зинаи олии инкишофи мавҷудоти зинда дар рӯи Замин, субъекти протсессҳо ва муносибатҳои ҷамъиятӣ, эҷодкору қувваи ҳаракатдиҳандаи таърих ва бунёдгари маданият аст.
Ибни Сино (980-1037) номдортарин аллома ва барҷастатарин файласуфи машшоии тоҷик аст, ки дар соҳаи фалсафа ва ҳикмат таълифоти зиёде ба ёдгор мондааст.
Мафҳуми таърих мӯҳтавои нисбатан устувори илмии худро дар маънои ифодаи ҳолати ҳамагуна объекту падидаҳое, ки дар масири замон дорои имконияти тағйирпазирӣ ва инкишоф мебошанд, пайдо кардааст.
Тошхоҷаи Асирӣ (1864-1916) маълумоти ибтидоиро дар Хуҷанд гирифта, соли 1882 барои такмили дониш ба Хӯқанд меравад ва дар мадрасаи он ҷо таҳсили илмро идома медиҳад.
Чуноне ки маълум гашт мафҳуми ҷомеа дар заминаи афкори фалсафӣ дар маъноҳои зерин истифода мешавад: 1) ҷомеа ҳамчун маҷмӯи муносибатҳои муайяни одамон; 2) ҷомеа ҳамчун шакли муайяни таърихан ташаккулё
Сохтори илми фалсафа хеле мураккаб буда, якчанд қисмҳоро шомил аст: онтология (таълимот дар бораи ҳастӣ; ҳастишиносӣ); гносеология (таълимот дар бораи маърифат; маърифатшиносӣ); аксиология (таъ
Тасаввуф яке аз машҳуртарин таълимотҳои фалсафии форс-тоҷик маҳсуб мешавад. Ин ҷараён дар асрҳои авали густариши дини ислом дар мамолики Шарқи Наздику Миёна пайдо шудааст.