Фаъолияти бучетӣ дар Чумхурии Точикистон
Ба системаи макомоте, ки дар сохаи молия ва бучет салохият доранд, дохил мешаванд…Ба системаи макомоте, ки дар сохаи молия ва бучет салохият доранд, дохил мешаванд:
– макомоти молиявӣ;
– макомоти танзими пулию карзӣ;
– макомоти назорати молиявии давлатӣ.
Макомоти мазкур вазифахои ба худ хос дошта, дар доираи салохи-яти ба онхо додашуда амал мекунанд.
Сохтори макомоти молиявии Чумхурии Точикистонро Президенти Чумхурии Точикистон муайян мекунад.
Макоми танзими пулию карзи ва асъори Бонки миллии Точикистон мебошад.
Макомоти назорати молиявии давлати ва хокимияти махалли инхо мебошанд:
– макомоти назорати молиявии давлатӣ;
макоми назоратии макомоти намояндагии хокимияти махаллӣ;
– ба амал баровардани баъзе салохиятхо дар сохаи молия ва бучет мутобики конунгузории Чумхурии Точикистон имкон дорад ба макомоти дигари хокимият ва идораи Чумхурии Точикистон вогузошта шавад.
Хокимияти махаллӣ бо макази хизматрасонии бучети махаллӣ ва идоракунии маблагхои бучети мутобики конунгузории Чумхурии Точи-кистон ва санадхои хукукии хокимияти махаллӣ шуъбахои молия ва хазинадори ё дигар макомоти молиявиро таъсис медихад.
Дар фаъолияти бучетӣ иштирок мекунанд:
– Президенти Чумхурии Точикистон;
– макамоти хокимияти конунгузорӣ (намояндаги);
– макомоти хокимияти ичроия;
– макомоти танзими пулию карзӣ ва асъорӣ;
– макомоти хокимияти махаллӣ;
– фондхои максадноки давлати;
– молики асосӣ ва моликони маблагхои бучети;
– ташкилотхои бучетӣ, корхонахои ягонаи (унитарии) давлатӣ ва хокимияти махаллӣ, ташкилотхои карзй, ки бо маблагхои бучетӣ фаъолият мекунанд;
– макомоти дигар, ки конунгузории Чумхурии Точикистон ба зиммаи онхо салохиятро дар сохаи идораи молия, бучет ва андоз вогузоштааст.
Салохияти Мачлиси намояндагони Олии Чумхурии Точикистон
Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон:
– бо пешниходи Хукумати Чумхурии Точикистон Конунро дар бораи Бучети давлати барои соли навбатии молияви кабул мекунад;
– назорати ичрои бучетро ба рох. монда, истифодаи маблагхои бучетро аз чониби маблаггирандагон тахлил ва хангоми зарурат натичаи тахлилро барраси менамояд;
– хисоботро оид ичрои Бучети давлатии Чумхурии Точикистон дар соли гузаштаи молияви тасдик менамояд;
– ваколатхои дигаре, ки конунгузории чории Чумхурии Точикистон дар сохаи молия ва бучет мукаррар намудаанд, амали менамояд.
Салохияти макомоти ичроияи хокимияти махали коидахои умумии ташкили муносибатхои молиявию бучетии махаллиро мукаррар менамояд;
– лоихаи бучети махаллиро барои соли навбатии молияви ба Мачлиси вакилони халк; пешнихрд мекунад;
– оиди ворид намудани тагйироту иловахр ба карори Мачлиси вакилони халк дар бораи бучети махалли таклифхо пешниход менамояд;
– ичрои бучети махалли, аз чумла чамъоварии даромадхоро. назорат менамояд;
– карзи хокимияти махаллиро идора мекунад;
– ваколатхои дигарро, ки санадхои макомоти намояндагии хокимияти махалли муайян кардаанд, амалӣ мегардонад.
– салохияти Вазорати молияи Чумхурии Точикистон Вазорати молияи Чумхурии Точикистон;
– самтхои асосии сиёсати молиявию бучетӣ ва андозро муайян карда, ба Хукумати чумхурии Точикистон пешниход менамояд;
– лоихаи Бучети давлатии Чумхурии Точикистонро барои соли навбатии молиявӣ ва лоихаи фондхои максадноки давлатиро бо макомоти дахлдор тахия намуда, ба Хукумати Чумхурии Точикистон пешниход менамояд;
– рохбарии методиро дар сохаи тахияи лоихаи Бучети давлатӣ ва идораи он амалӣ мегардонад;
– фехристи чамъбастии бучети чумхуриявиро тартиб медихад;
– дурнамои Бучети давлатии Чумхурии Точикистонро тахия мекунад;
– бо супориши Хукумати Чумхурии Точикистон барномаи карз-гирии дохилии давлатии Чумхурии Точикистон, шарту коидахои баро-ришу чобачокунии вомбаргхои (заёмхои) давлатиро тайёр карда, хамчун бароришгари (эмитенти) когазхои киматноки давлати фаъолият мекунад ва барориши когазхои киматноки хокимияти махаллиро ба кайд мегирад;
– хамкориро бо ташкилотхои байналмилалии молияви амали мегардонад;
– барномаи карзгирии давлатии берунии Чумхурии Точикистонро тайёр карда, оиди чалб намудани захирахои карзии хоричи чорахои зарури меандешад, барномаи Хукумати Чумхурии Точикистонро. оиди кафолати карзхо тахия намуда, тартиби додани кафолатро муайян мекунад;
– рохбарии методиро оиди хисобдории мухосибавию хисоботи шахсони хукуки сарфи назар аз шакли ташкилию хукуки онхо, агар конунгузории Чумхурии Точикистон шакли дигарро пешбинй накарда бошад, ба рох мемонад;
– хисоботро оиди ичрои Бучети давлатии Чумхурии Точикистон тахия карда, ба Хукумати Чумхурии Точикистон пешниход менамояд;
– намудхои хисобдорӣ ва хисобот, тартиби тахияи онхоро оиди ичрои бучетхои сатххои мухталифи системаи бучети давлатии Чумху-рии Точикистон, сметаи харочоти ташкилотхои бучетиро муайян менамояд;
– бучети давлатии Чумхурии Точикистонро мувофики тартиботи мукарраршуда ичро намуда, назорати пешакӣ ва чории ичрои онро амали мегардонад ва бо маблагхои бучети чумхуриявӣ амалиёт мегузаронад;
-ба моликони асосӣ, моликону маблаггирандагони бучетӣ, Бонки миллии Точикистон, Бонки давлатии амонатгузории Чумхурии Точи-кистон «Амонатбонк» ва дигар ташкилотхои карзӣ оиди бартараф кардани норасоихои ошкоршуда дар сохаи конунгузории бучетию молиявии Чумхурии Точикистон пешниход мефиристад;
– дар доираи салохияти худ санадхои меъерӣ кабул мекунад, ки риояи онхо барои тамоми макомоти идораи давлатӣ ва субъектхои хочагидорӣ хатмӣ мебошад;
– аз макомоти хокимият ва идораи давлатӣ, макомоти хокимияти махаллӣ, фондхои максадноки давлатӣ барои тахияидурнамо ва лоихаи бучети давлатии Чумхурии Точикистон маълумоти зарурӣ мегирад;
– дар доираи меъери (лимити) маблагхо, ки Конуни Чумхурии Точикистон барои соли навбатии молиявӣ тасдик кардааст ва мувофи-ки тартиботи мукарраркардаи Хукумати Чумхурии Точикистон, маб-лаггузаронии бучетиро таъмин менамояд;
– бо супориш ва аз чониби Хукумати Чумхурии Точикистон ба хокимияти махаллӣ, шахсони хукукӣ дар доираи меъёри (лимити) тасдикшудаи маблагхои кафолати давлатӣ медихад;
– вазъи молиявии маблащгирандагонро тафтиш менамояд;
– маблащгирандагони бужетиро аз мавкеи риояи шартьои гирифтани маблащ ва самаранокии истифодаи оньо тафтиш мекунад;
– барориши вомбаргьои (заёмьои) ьокимияти маьаллӣ, корхонаьои давлатӣ ва ягонаро (унитариро) ба кайд мегирад;
– ыарзи давлатии Чумьурии Тожикистонро бо тартиби мукаррар-кардаи Ьукумати Чумьурии Тожикистон идора мекунад;
– ваколатьои дигарро, ки ыонунгузории чории Жумьурии Тожикис-тон пешбини намудааст ё Ьукумати Жумьурии Тожикистон ба зиммааш вогузоштааст, ижро мекунад.
Ташкилоти бучетӣ – ташкилоте мебошад, ки аз чониби макомоти хокимият ва идораи давлатии Чумхурии Точикистон ва хокимияти махаллӣ барои амалӣ гардонидани вазифахои идоракунӣ, ичтимоӣ, фархангӣ, илмию техникӣ ва дигар вазифахои хусусияти гайритичоратӣ дошта таъсис дода мешавад ва фаъолияти он на камтар аз 70% аз хисоби бучети дахлдор е бучети фонди максадноки давлатӣ маблаггу-зорӣ карда мешавад.
Ташкилоти бучетӣ маблагхои бучетиро ба воситаи хисобхои хусусии ташкилоти бучетӣ, ки аз чониби макомоти хазинадорӣ идора мешаванд, истифода мебарад.
Ташкилотхои бучетӣ барои амалхои зайл вазифадор мебошанд:
– сари вакт пешниход кардани дархости бучетӣ е дигар хуччатхое, ки дар бораи хукуки гирифтани маблаги бучетӣ шаходат медиханд;
– истифодаи самарабахши маблагхои бучетӣ;
– сари вакт ва пурра баргардонидани маблагхои бучетӣ, ки хамчун карзӣ бозпас додашаванда гирифта шудаанд;
– сари вакт ва пурра баргардонидани фоиз аз истифодаи маблагхои бучетӣ;
– сари вакт пешниход намудани хисоботу маълумоти дигар оиди истифодаи маблагхои бучетӣ.